Αναδρομή στο Αβοριάζ (1973-1986)

Το άρθρο του Χρήστου Β. Μήτση με τίτλο Φεστιβάλ Αβοριάζ και υπέρτιτλο Μόνο αίμα δημοσιεύθηκε στο «δίμηνο κινηματογραφικό περιοδικό θεωρίας/κριτικής» Οθόνη, τ. 26, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 1986 (σελ. 6).

~~~

Πριν µερικά χρόνια το Αβοριάζ ήταν ένα τοπωνύμιο παγκοσμίως άγνωστο. Στα 1973 γεννιέται ένα φεστιβάλ φανταστικού κινηματογράφου δίπλα σε ένα ολοκαίνουριο χιονοδρομικό κέντρο. Σήμερα το φεστιβάλ του Αβοριάζ είναι ένα διεθνές γεγονός και το χιονοδρομικό του κέντρο ένα από τα πιο φηµισμένα στην Ευρώπη. Το Αβοριάζ (φεστιβάλ) υπηρέτησε τέλεια το Αβοριάζ (χιον. κέντρο), και το αντίστροφο.

Για τους απανταχού κινηματογραφόφιλους το Αβοριάζ είναι συνώνυμο παραψυχολογικών δυνάμεων, τερατόμορφων δολοφόνων και ποταμών αίματος. Με τα χρόνια το φεστιβάλ άλλαξε, µεγάλωσε, ραφιναρίστηκε κι έγινε ο τέλειος αντιπρόσωπος του σύγχρονου φανταστικού κινηματογράφου.

Πολλοί σκηνοθέτες όπως ο Χούπερ, ο Σπίλµπεργκ, ο Κάρπεντερ ή ο Ντε Πάλµα είτε ξεκίνησαν από το Αβοριάζ είτε χρωστούν ένα µεγάλο µέρος της φήμης τους σ' αυτό.

Όσον αφορά την ίδια την πόλη αυτή µεγάλωσε, επεκτάθηκε µα κράτησε χαρακτήρα! Στους δρόμους της δεν κυκλοφορούν παρά έλκηθρα και χιονοδρόμοι µε σκι. Είναι µονίµως καλυμμένο από το χιόνι (1.800 µέτρα υψόμετρο) ενώ στη γύρω περιοχή υπάρχουν πολλές πίστες συνολικού µήκους 650 χιλιομέτρων. Μια «φανταστική» πολιτεία για ένα ανάλογο φεστιβάλ.

Αλλά ας µπούµε µαζί στην σκοτεινή Σαλ ντε φεστιβάλ εκείνο τον Φλεβάρη του 1973.

1973 - Εν αρχή ην ο... Σπίλµπεργκ

Ένα τριήµερο φεστιβάλ αρχίζει µε οκτώ ταινίες. Ο Σπίλµπεργκ κάνει πολύ µεγάλη αίσθηση µε την Μονοµαχία και φυσικά βραβεύεται. Βραβείο παίρνει και το Τεµρόκ του Φαραλντό. Το φεστιβάλ τελειώνει µε χειροκροτήματα για τις επιλογές της επιτροπής. Μέλος της, η πιο γραφική, ίσως, φιγούρα του σύγχρονου φανταστικού κινηματογράφου: Ο Κρίστοφερ Λι. 

1974 - Μια αδιάφορη χρονιά

Ο Λάιονελ Σουσάν, πατέρας τού θεσμού, βλέπει το δηµιούργηµά του να µεγαλώνει. Τέσσερις ηµέρες, έντεκα ταινίες, περισσότεροι επισκέπτες. Το 1974 θα χαρακτηριστεί από μια εισβολή των ερπετών στις ταινίες (Η κόμπρα, Οι βάτραχοι) αλλά κι από µια γενική µετριότητα. Μόνη εξαίρεση ή προβολή εκτός συναγωνισμού της ταινίας του Τζέραρντ Νταµιάνο Ο διάβολος στην κυρία Τζόουνς που βγαίνοντας αργότερα στο κύκλωμα θα χαρακτηρισθεί πορνό. Το βραβείο δια χειρός Σύλβιας Μονφόρ θα πάει στο Νέα Υόρκη 2.022 µ.Χ. του Ρίτσαρντ Φλάισερ.

1975 - Παρωδίες

Το Φάντασμα του παραδείσου του Μπράιαν ντε Πάλµα ενθουσιάζει κοινό και επιτροπή. Πρόεδρος ο Πολάνσκι, ένα από τα µέλη της ο Κώστας Γαβράς. Για πρώτη χρονιά οι κριτικοί δίνουν βραβείο. Προτιμούν την Υπόθεση Πάραλαξ του Άλαν Πακούλα. Πολλές ενδιαφέρουσες ταινίες αυτή τη χρονιά, με δύο σπουδαίες παρωδίες. Τη θρυλική -καλτ πλέον- ταινία Φλες Γκόρντον των Benveniste - Ziehm και το Δράκουλα (Blood for Dracula) του Μορισέι. Ακόμα το Κτήνος του Μπόροβζικ και Το παιχνίδι με τη φωτιά του Ρομπ-Γκριγιέ. 

1976 - Πρόεδρος ο Αντονιόνι 

Ενώ η χρονιά ξεκινά με τις καλύτερες προοπτικές η βραδιά των βραβείων θα μείνει αξέχαστη μιας και η επιτροπή δεν θα δώσει σε κανένα το μεγάλο βραβείο αγνοώντας πολλές ενδιαφέρουσες ταινίες. Πρόεδρος ο Μ. Αντονιόνι και μερικά από τα μέλη της Ζακ Τατί, Ανιές Βαρντά, Ευγένιος Ιονέσκο και ο δικός μας Ιάννης Ξενάκης. Δύο μεγάλοι σκηνοθέτες του φανταστικού εμφανίζονται για πρώτη φορά στο Αβοριάζ. Ο Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ με τις Ανατριχίλες και ο Τομπ Χούπερ με το Σχιζοφρενή δολοφόνο με το πριόνι. Ο δεύτερος παίρνει το βραβείο των κριτικών. Μια ταινία εκτός συναγωνισμού έρχεται να ταράξει τα νερά του φεστιβάλ και να γράψει τη δική της ιστορία. Ένα μείγμα από μιούζικαλ, ταινίες φρίκης και επιστημονικής φαντασίας. The rocky horror picture show του Τζιμ Σάρμαν. 

1977 - Η χρονιά του Ντε Πάλμα 

Η Έκρηξη οργής σαρώνει σαν σίφουνας εντυπώσεις και βραβεία. Στο υπόλοιπο πρόγραμμα ξεχωρίζουν ο Ραλφ Μπάξι με τους Μάγους και ο Κλοντ Σαμπρόλ με την Αλίκη. Το φεστιβάλ γίνεται πια σε πέντε μέρες.

1978 - Το τελευταίο κύμα 

Η Αυστραλία θα κάνει την πρώτη εντυπωσιακή της παρουσία με το Τελευταίο κύμα του Πίτερ Γουέιρ. Άρεσαν πολύ επίσης το Eraserhead του Ντέιβιντ Λιντς ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως ο πιο ταλαντούχος νέος σκηνοθέτης που πέρασε από το Αβοριάζ και ο Διαβολικός κύκλος του Ρίτσαρντ Λονκρέιν που πήρε το μεγάλο βραβείο. Το Στα σαγόνια του κροκόδειλου του Χούπερ περνάει απαρατήρητο και ο Γουίλιαμ Φρίντκιν δίνει στον Γουέιρ το ειδικό βραβείο της επιτροπής.

1979 - Η σειρά του Κάρπεντερ

Ένα από τα σημαντικότερα έργα του φανταστικού κινηματογράφου αρχίζει την καριέρα του από το Αβοριάζ. Η νύχτα με τις μάσκες σκάει σαν βόμβα και κάνει να ξεχαστούν Το φάντασμα του Ντον Κασκαρέλι ή Η μακάβρια εισβολή του Φίλιπ Κάουφμαν, ταινίες καθόλου ευκαταφρόνητες. Το 1979 είναι μια εύφορη χρόνια και από το Αβοριάζ παρελαύνουν και άλλα διαμαντάκια όπως Το Σαββατοκύριακο του τρόμου του Κόλιν Ίνγκλετον, το Μανιτού του Γ. Γκίρντλερ ή το The night... the prowler, η νέα ταινία του Τζιμ Σάρμαν. Παίχτηκαν επίσης το Νοσφεράτου του Χέρτζοκ και το Ρότζερ Κόρμαν: ο άγριος άγγελος του Χόλιγουντ, μια ταινία του Κρίστιαν Μπλάκγουντ με τους Μάρτιν Σκορτσέζε, Ρ. Κόρμαν, Ν. Καραντάιν, Πίτερ Φόντα και άλλους. Η επιτροπή, μέλος της οποίας ήταν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος έχοντας να διαλέξει από όλα αυτά, βραβεύει το Πάτρικ του Ρίτσαρντ Φράνκλιν.

1980 - Η Αυστραλία αντεπιτίθεται 

Δύο παρουσίες της Αυστραλίας στο επίσηµο πρόγραμµα που από εδώ και πέρα δεν θα λείψει ποτέ. Αν και τα φαβορί για το βραβείο είναι Η οµίχλη και ο Μαντ Μαξ, αυτό θα δοθεί στο Ο δολοφόνος που γύρισε από το αύριο του Νίκολας Μέγιερ. Τίποτα το αξιόλογο στο υπόλοιπο πρόγραμμα, σημειώνουμε δυο παρουσίες: Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών του Ραλφ Μπάξι και το Επιδρομή από τον πλανήτη Άρη του Μάικλ Άντερσον. Το βραβείο των κριτικών πάει στον Κάρπεντερ.

1981 - Ένα σίριαλ αρχίζει στο Αβοριάζ 

Η φετινή χρονιά γίνεται πολύ ενδιαφέρουσα. Πρωτοεµφανίζεται ο Τζο Ντάντε µε το Ουρλιαχτό και ο Ρότζερ Σπότισγουντ µε το Τέρας του τραίνου. Έξι χρόνια µετά την παρωδία έρχεται κι ο «πραγµατικός» Φλας Γκόρντον. Αίσθηση κάνει και το περιθωριακό Χρόνια πολλά, ετοιμάσου να πεθάνεις (Mother’s day) του Τσαρλς Κάουφµαν. Το Άνθρωπος - ελέφαντας του Λιντς θεωρούµενο σοβαρό για το φεστιβάλ, παίρνει το βραβείο. Μια ελάσσων πλην όµως ιστορική ταινία πρωτοεμφανίζεται στο Αβοριάζ. Παρασκευή και 13 του Σιν Κάνινγκαµ. Το φεστιβάλ γίνεται σε έξι ηµέρες.

1982 - Η χρονιά της επιτροπής

Το 1982 είναι η χειρότερη χρονιά του Αβοριάζ. Μόνη αξιόλογη ταινία το Μαντ Μαξ ΙΙ που βραβεύεται. Από τα υπόλοιπα ξεχωρίζουν το Deadly Blessing του Γουές Κρέιβεν, το Alligator του Λουίς Τιγκ και το Γούλφεν του Μάικλ Γουάντλι. Αφού έχετε πάρει µια ιδέα για τις ταινίες των παρελθόντων προγραμμάτων ας ρίξουµε µια µατιά σ' αυτούς που τις βραβεύουν. Ένα φεστιβάλ µπορεί να γίνει γνωστό όχι µόνο από τις ταινίες του και βλέποντας τα µέλη των επιτροπών του Αβοριάζ διαπιστώνουμε πως ελάχιστα ονόματα της τέχνης δεν πέρασαν από εδώ ακόμη. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα µέλη της επιτροπής του 1982: Ζαν Μορό, πρόεδρος, και µέλη οι Τ. Μπούρµαν, Ρ. Κλεµάν, Ζ. Ντεµί, Μ. Ντε Πάλµα, Αλ. Πέτροβιτς, Φ. Ρέι, Π. Ρισάρ, Σ. Σπίλµπεργκ, Ν. Σάντερλαντ, Ούγ. Τονιάτσι, Μ. Βλαντό και Ιάν. Ξενάκης.

1983 - Χιούστον και Αρζέντο 

Η παρουσία των δύο µεγάλων σκηνοθετών για πρώτη φορά στο φεστιβάλ είναι το γεγονός τῆς χρονιάς. Ήρθαν µε την Πόλη του φόβου και το Τενέµπρε αντίστοιχα. Οι ταινίες φέτος είναι εἰκοσι τέσσερις και οι µέρες του φεστιβάλ εννέα. Ξεχωρίζουν το Αντρόιντ τού Άαρον Λίπσταντ, Ο αόρατος βιαστής του Σίντνεϊ Φιούρι και Η τελευταία µάχη του Λικ Μπεσόν (η πρώτη του ταινία). Ο Τζορτζ Μίλερ δίνει το µεγάλο βραβείο στους Χένσον και Οζ για το ανεπανάληπτο Σκοτεινό κρύσταλλο.

1984 - Βετεράνοι κι εκπλήξεις

Μια από τις καλύτερες χρονιές. Συνωστισμός µεγάλων σκηνοθετών, δυο µεγάλες εκπλήξεις και τρίτη µεγαλύτερη στα βραβεία. Ο Κρόνενµπερνκ επιστρέφει µε δυο ταινίες: Νεκρή ζώνη και Βίντεοντροµ. Είναι ακόμη η Κριστίν του Κάρπεντερ, το Κρουλ του Πίτερ Γέιτς, Η επόμενη µέρα του Νίκολας Μέγιερ και οι Λάντις, Σπίλµπεργκ, Ντάντε, Μίλερ µε τη Ζώνη του λυκόφωτος. Οι δυο εκπλήξεις: Ο τέταρτος άνθρωπος του Πολ Βερχόφεν και Το ασανσέρ του τρόμου του Ντικ Μάας. Αµφότεροι Ολλανδοί και µοναδικοί νικητές των βραβείων! 

1985 - Η χρονιά τοῦ Ντε Νίρο 

Ο Ρόµπερτ Ντε Νίρο πρόεδρος. Να µια είδηση! Το πρόγραμµα ανάλογο του προέδρου. Καταπληκτικό! Το ένα αριστούργημα μετά το άλλο. Διχασμένο κορμί του Ντε Πάλµα, Η κοµπανία των λύκων του Νιλ Τζόρνταν, Το στοιχείο του εγκλήµατος του Λαρς βον Τρίερ, Εφιάλτης στο δρόμο µε τις λεύκες του Γουές Κρέιβεν, Ρέιζορμπακ του Ράσελ Μαλκάχι, Ρίπο-µαν του Άλεξ Κοξ. Ακόμη, Ο εξολοθρευτής του Τζέιµς Κάµερον (µεγάλο βραβείο), το Children of the corn του Φριτς Κιρς και Το άγγιγμα του τρόμου του Γκράχαμ Μπέικερ. Ουδέν σχόλιον!

1986 - Επιστροφή στη ρουτίνα.

Η περσινή χρονιά δεν επεφύλασσε εκπλήξεις. Enemy mine του Βόλφαγκ Πέτερσον, Νύχτα τρόμου του Τομ Χόλαντ, Η ασημένια σφαίρα του Ντάνιελ Ατίας (σενάριο Στίβεν Κινγκ), Η πυραμίδα του φόβου του Μπάρι Λέβινσον. Το Dream lover τού Άλαν Πακούλα παίρνει το βραβείο. Στην επιτροπή ο Τζέρι Λιούις κι ο Ντάριο Αρζέντο. 

Του χρόνου το φεστιβάλ συμπληρώνει δεκαπέντε χρόνια κι εµείς ευχόμαστε να τα εκατοστίσει ελπίζοντας ως τότε να το παρακολουθήσουμε από κοντά.